Tarihte bazı bilim insanları vardır ki yalnızca matematiksel başarılarıyla değil, yaşam öykülerindeki sıra dışı detaylarla da hatırlanırlar. Fransız asıllı İngiliz matematikçi Abraham de Moivre, bu isimlerden biridir. Olasılık kuramına yaptığı katkılarla tanınan De Moivre, yalnızca rakamlarla değil, hayatın kendisiyle de istatistiksel bir bağ kurmayı başarmış bir isimdir. En ilginç yanı ise, ölüm tarihini şaşırtıcı bir doğrulukla tahmin ettiğine inanılmasıdır.
Abraham de Moivre Kimdir?
Abraham de Moivre, 1667 yılında Fransa’nın Vitry-le-François kentinde doğdu. Protestan olduğu için dini baskılar nedeniyle Fransa’dan ayrılarak İngiltere’ye göç etti. Matematiğe olan ilgisi, onu dönemin en önemli bilim insanlarıyla aynı düzleme taşıdı. Özellikle karmaşık sayılar ve trigonometri alanlarında önemli katkılar sağladı. En bilinen çalışması olan De Moivre Teoremi, şöyle ifade edilir:
Bakınız ; (cosx+isinx)n=cos(nx)+isin(nx)
Bu teorem, karmaşık sayıların kuvvetlerinin trigonometrik biçimde ifade edilmesini sağlar ve bugün hâlâ mühendislik ve fizik gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
Olasılık Kuramına Katkıları
De Moivre, istatistik ve olasılık teorisinin temellerini atan öncülerden biri olarak kabul edilir. “The Doctrine of Chances” (Şans Kuramı) adlı eseri, özellikle kumar oyunları ve risk analizleri üzerine yaptığı matematiksel modellemelerle dikkat çeker. Ayrıca normal dağılımın ilk biçimlerinden biri üzerinde çalışarak, daha sonra “çan eğrisi” olarak bilinecek yapının temellerini atmıştır.
Ölümünü Gerçekten Tahmin Etti mi?
Abraham de Moivre’nin hayatındaki en ilginç detaylardan biri, uyku süresi üzerinden kendi ölüm tarihini tahmin etmesidir. Rivayete göre, yaşlılık döneminde her gün yaklaşık 15 dakika daha fazla uyuduğunu fark etmişti. Bu düzenin devam etmesi durumunda, uykusunun 24 saate ulaşacağı tarihi hesapladı. Ve gerçekten de bu tahmine denk gelen 27 Kasım 1754 tarihinde hayatını kaybetti.
Bu hikâyenin doğruluğu tam olarak kanıtlanamasa da, De Moivre’nin yaşamına duyduğu analitik bakış açısını simgelemesi açısından oldukça dikkat çekicidir.
Bilim ve Hayat Arasında Bir Köprü
Abraham de Moivre, yalnızca teorik matematikle uğraşmadı; yaşamı boyunca sayıların, olasılıkların ve düzenin ardındaki anlamı sorguladı. Ölümüne dair bu istatistiksel hikâye, onun yaşam boyu süren “düzeni anlama” çabasının adeta bir final sahnesi gibidir.
Abraham de Moivre, matematik tarihinde iz bırakan bir deha olmanın yanı sıra, yaşamın ve ölümün bile bir sistematiği olabileceğini düşünen bir düşünürdü. Ölümünü gerçekten tahmin etti mi bilinmez; ama onun hikâyesi, bilimin yalnızca formüllerden değil, insan ruhuna dokunan detaylardan da oluştuğunu bize hatırlatıyor.
